Tuesday, October 15, 2019

पालि एकक

पालि एकक
एकं नामं किं?
एकं नामं महाकारुणिको भगवा सम्मासम्बुद्धो।
द्वे नामं किं? नामं च रूपं।
तीणि नामं किं? तीणि नामं ति-सरणं. तीणि नामं ति-पिटकं।
चत्तारी नामं किं? चत्तारी नामं चत्तारी अरिय सच्चानि।
पञ्च नामं किं? पञ्च नामं पञ्च स्कन्धा(रूपं, वेदना, सञ्ञा, संखारं, विञ्ञाणं). पञ्च नामं पञ्च सीलानि।
छह नामं किं? छह नामं सळायतनं- पञ्च इन्द्रियानि, मनं च,
छह नामं छह विस्सपसिद्ध विज्झालया- तक्खसिला, नालन्दा, वल्लभी, विक्कमसिला, ओदन्तपुरी, जगद्दलं।
सत्त नामं किं? सत्त नामं सत्त बोज्झंगा- सति(स्मृति), धम्म-विचय(सत्य जिज्ञासा/अन्वेषण), विरिय(उत्साह), पीति(लक्ष्य के प्रति प्रीति), पस्सद्धि(शांत-चित्तता), समाधि(एकाग्रता/चिंतन), उपेक्खा(लाभ-अलाभ के प्रति उपेक्षा-भाव)।
अट्ठं नामं किं? अट्ठ नामं अट्ठंगिक मग्गो।
नवं नामं किं? नवं नामं नवांग तिपिटकस्स; यथा सुत्त(गद्य), गेय्य(गद्य और पद्य), वेय्याकरण(व्याख्या), गाथा(पद्य), उदान(बुद्ध-मुख से भावातिरेक में निकले शब्द), इतिवुत्तकं(बुद्ध-मुख से निकली उक्तियों का संग्रह), जातक(जातक कथाएं), अब्भुधम्मं(अभिधम्म), वेदल्लं(प्रश्नोत्तर)।
दस नाम किं? दस नामं भगवा दसबलं. दस नामं दस अख्याता(लोक नित्य/अनित्य संबंधी- 4, जीव शरीर संबंधी- 2, क्या मरने के बाद तथागत होते हैं या नहीं; संबंधी- 4). दस नामं दस पारमिता; यथा- दानं, सीलं, नेक्खमं(नैष्क्रम्य), पञ्ञा, विरिय, खन्ति, सच्चं, अधिट्ठानं, मेत्तं, उपेक्खा। दस नाम दस अकुसला धम्मा- कायस्स 3- पाणातिपाता, अदिन्नदाना, कामाचार। वाचाय 4- मुसावादा, पिसुवचन(चुगली), फरुसवचन(कटुवचन), सम्फलाप(बकवास)। मन के 3- अभिज्झा(लोभ), व्यापाद(द्वेष-भावना), मिच्छादिट्ठि।

No comments:

Post a Comment